ادامه روزه...
کیفیت روزه گرفتن
برای روزه گرفتن باید با نیت قصد قربت به خدای متعال نوع روزه را در دل معین کرده و از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند دوری کرد. (برای مشاهده احکام بیشتر: [۳] [۴])
زمان نیت روزه این‌گونه است:
|
روزه ماه رمضان |
قضای روزه |
روزه‌های مستحبی |
|
قبل از اذان صبح، یا اول ماه به نیت همه روزهای ماه رمضان |
اگر تا قبل از اذان ظهر کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده می‌تواند نیت قضای روزه کند |
اگر تا قبل از غروب کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده می‌تواند نیت روزه مستحبی کند. |
مُبطِلات روزه
چیزهایی که باعث باطل شدن روزه می‌شود نُه چیز است:
- خوردن و آشامیدن (در آنچه غیر از راه حلق باشد مثل تزریق، محل اختلاف است)
- آمیزش
- دروغ بستن بر خدا، رسول خدا و امامان
- رساندن غبار غلیظ (مانند سیگار) به حلق بنا بر فتوای بیشتر فقها
- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
- استمنا
- اماله با مایعات بنا بر فتوای برخی فقها
- عمداً استفراغ کردن
- فرو بردن سر در آب بنا بر فتوای برخی فقها
نوشیدن آب در حال عُسر و حَرَج (=سختی شدید)
برخی فقها نوشیدن آب به خاطر ضرر یا حرج را مجاز دانسته‌اند که البته قضای آن را باید گرفت.
اسدالله بیات زنجانی با استناد به روایاتی از امام صادق(ع)[۴۴] فتوا داده کسانی که روزه می‌گیرند ولی تاب و تحمل تشنگی را ندارند، فقط به اندازه‌ای که جلوی تشنگی‌شان را بگیرد می‌توانند آب بنوشند و در این حالت روزه شان باطل نبوده و قضا هم ندارد.[۴۵] [۴۶]
همچنین آیت الله جعفر سبحانی در مسأله ۱۲۵۶ رساله توضیح المسائل خود آورده‌اند که: «اگر روزه دار به قدری تشنه شود که برای او تحمل تشنگی موجب عُسر و حَرَج است، می‌تواند به اندازه‌ای که رفع مشقّت کند، آب بیاشامد و روزه او باطل نمی‌شود».[۴۷]
روزه نو بالغان
از آنجا که سن بلوغ دختران کامل شدن ۹ سال قمری (حدود ۸ سال و ۹ ماه شمسی) است، روزه بر آنها هم از این سن به بعد واجب می‌شود. البته اگر روزه گرفتن پشت سر هم باعث مریضی این دختران شود به ویژه در روزهای گرم و طولانی تابستان، لازم است تا حدی که می‌توانند بگیرند، یادآوری یک نکته ضروری است که بی‌حال شدن دلیل روزه نگرفتن نیست بلکه اگر احتمال بدهیم روزه گرفتن بیش از حد خاصی باعث مریضی او می‌شود بیش از آن واجب نیست.
بعضی خانواده‌ها شرایطی را فراهم می‌کنند تا این افراد تا سحر بیدار باشند و آب و مواد غذایی لازم بدن را در این ساعات دریافت کنند و در روز ساعات بیشتری را استراحت کنند تا از سختی روزه آنها کاسته شود و از ماه رمضان خاطره شیرینی در ذهن آنها شکل بگیرد.
روزه نزدیک شهرهای قطبی
مسلمانان کشورهایی مانند سوئد با ساعت‌های طولانی روزۀ ماه رمضان در روزهای تابستان رو به رو هستند. سازمان‌های اسلامی و مراجع تقلید مختلف دیدگاه‌های گوناگونی دارند؛ اما هنوز هیچ توافق یکسانی درباره چگونگی روزه‌داری مسلمانان در این کشورها صورت نگرفته است اما این امر به این معنی نیست که مسلمانان باید تمام ساعت‌های روز را روزه داری کنند.[۵] [۶] [۴۸]
کفاره روزه
اگر شخص به علت بیماری یا مسافرت و... روزه ماه رمضان را افطار کرده باشد باید پس از ماه رمضان قضای آن را بگیرد و اگر تا ماه رمضان سال بعد موفق به گرفتن قضای آن نشده باشد علاوه بر قضای روزه برای هر روز یک مُد طعام (۷۵۰ گرم آرد، گندم، برنج، نان و...) به عنوان کفاره به فقیر بدهد و اگر بدون عذر عمدا روزه خود را باطل کرده باشد برای هر روز علاوه بر قضای آن روز، ۶۰ مُد طعام (نه پول آن) به ۶۰ مسکین باید بدهد و یا ۶۰ روز روزه بگیرد که ۳۱ روز آن (بر طبق فتوای مشهور فقها) باید پشت سر هم باشد.
اگر به چیز حرامی روزه را باطل کرده است علاوه بر اطعام ۶۰ مسکین برای هر روز، ۶۰ روز روزه به همان کیفیت باید بگیرد.
کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر بعدازظهر روزه‌اش را باطل کند، باید به ده فقیر، هرکدام یک مُد طعام بدهد و اگر نمی‌تواند، سه روز روزه بگیرد.
اِفطار یا بازکردن روزه
افطاری در حرم امام رضا (ع)
شکستن یا بازکردن روزه را افطار گویند.[۴۹] مطابق فقه اهل سنت روزه دار بهتر است در بازکردن روزه خود به محض غروب خورشید شتاب کند، حال آنکه طبق دیدگاه مشهور در فقه شیعه، روزه دار باید صبر کند تا سرخی نیمه شرقی آسمان برود.[۵۰] مسلمانان معمولاً روزه را با خرما باز می‌کنند. برخی از مسلمانان بعد از بازکردن روزه نماز می‌خوانند و سپس آماده وعده غذایی بزرگتری می‌شوند که معمولاً شامل غذاهای مخصوص به این ماه است. از آنجا که افطاری دادن به روزه دار فضیلت بسیار دارد[۵۱] [۵۲] این غذا خوردن‌ها فرصتی برای بازدید بستگان، همسایگان و دوستان از یکدیگر نیز هست.
در بعضی مکان‌ها مانند حرم امام رضا و برخی مساجد پس از نماز جماعت مغرب و عشا سفرۀ افطار مختصری پهن می‌شود که مورد استقبال نمازگزاران قرار می‌گیرد.
در گذشته به هنگام افطاری و سحری توپ در می‌کردند یا در بوق می‌دمیدند.[۵۳]
روزه از منظر پزشکی
گلوکز منبع اصلی تامین انرژی بدن است و برای سلامت مغز حیاتی است. هنگامی که بدن بیش از ۴ تا ۸ ساعت از دریافت گلوکز منع شود بدن به جای گلوکز از گلیکوژن کبد که حالت ذخیره‌ای گلوکز است استفاده می‌کند. در این وضعیت بدن بخشی از پروتئین خود را نیز برای جبران کمبود سوخت مصرف می‌کند و پس از ۱۲ ساعت بدن از گلیکوژن موجود در عضلات استفاده می‌کند. اگر همچنان گلوکزی به بدن نرسد بدن در این هنگام به سوزاندن چربی‌های بدن روی می‌آورد.
طبق پژوهش گروهی از متخصصان قلب در بیمارستان آمریکایی دوبی روزه ماه رمضان تاثیر مثبت بر شاخص لیپید می‌گذارد و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش می‌دهد. به گفته این گروه، LDL (چربی بد) به اندازه بالایی کاهش یافته و HDL (چربی خوب) افزایش می‌یابد. علاوه بر این طبق این پژوهش، روزه ماه رمضان کلسترول خون را کاهش می‌دهد.[۵۴] پژوهش نشان می‌دهد محدودکردن کالری به صورت روز در میان مزایایی برای سلامتی دارد. مزایایی شامل کاهش ریسک سرطان، بیماریهای قلبی، دیابت، مقاومت انسولین، اختلالهای سیستم ایمنی، و به طور کلی کند کردن روند پیری. [۵۵]
دفع سموم بدن (به گفتهٔ پائول براگ)، [۵۶] پاکسازی رگ‌ها و جلوگیری از بیماریهای قلبی و کاهش خطر ابتلا به دیابت، آلزایمر، [۵۷] از دیگر فواید روزه است.
از عوارض روزه ضعف و افت فشار خون است و علائم آن افزایش عرق کردن، ضعف، خستگی، کم شدن انرژی، سرگیجه به ویژه هنگام برخاستن، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن است که این علائم بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می‌افتد. [۵۸] همچنین توانایی شناختی در طول زمان روزه کاهش یافته سردرد و بدخلقی نیز افزایش می‌یابد گروهی از محققان کمبود خواب که به خاطر سحری رخ می‌دهد را بی‌تاثیر نمی‌دانند.
اختلال در تعادل مایعات در بدن از عوارض دیگر روزه است اما به گفتهٔ محققان، این اختلال هیچگونه اثرات زیانبخش ثابت شده‌ای بر بدن ندارد. گرچه روزه در ماه رمضان برای افرادی که از سلامتی جسمانی برخوردارند بی‌خطر است ولی کسانی به بیماریهای گوناگون دچار هستند باید با پزشک خود مشورت کنند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان سروم کلسترول، تیروکسین و اسید اوره در خون به طرز قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. [۵۹] مصرف قرص‌های ضدبارداری برای تاخیر در عادت ماهانه در ماه رمضان، به دلیل کاهش مقدار آب موجود در خون فرد، می‌تواند باعث لخته شدن خون در مغز شود. علاوه بر روزه داری، نوشیدن آب کم و یا فعالیت زیاد که دفع بیشتر آب بدن را به همراه دارد، زمینه ساز خطر لخته شدن خون در مغز است.
توصیه‌های غذایی
توصیه می‌شود کسانی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند از خوردن وعده غذایی سنگین در شب پرهیز کنند و به جای آن سحری را کامل‌ترین وعده غذایی خود قرار داده و خوردن سحری را ترک نکنند. علاوه بر این برای جبران کم آبی توصیه می‌شود روزه داران سبزیجات و میوه جات مصرف کنند و از نوشیدن مواد ادرار آور (مانند چای) در هنگام سحر بپرهیزند. برخی منابع پیشنهاد می‌کنند شخص روزه دار از زمان افطار تا سحر مقدار معتنابهی آب (حدود دو لیتر) مصرف کند. [۶۰][۶۱]
البته منظور از مایعات چای پررنگ، نوشابه‌های کافئین دار و شربت‌ها و آبمیوه‌هایی با شکر زیاد نیست، چون این ترکیبات خودشان می‌توانند هم باعث تشنگی بیشتر و هم باعث دفع آب بدن بشوند؛ بلکه منظور خود آب ساده (به عنوان سالم‌ترین نوشیدنی) و ترکیباتی مثل شربت آبلیموی کم شکر (ترجیحا با لیموی تازه و عسل)، شربت سکنجبین (و یا ترکیب سکنجبین و خیار رنده شده)، دوغ کم نمک، چای خیلی کم رنگ و ولرم، شربت خاکشیر و آبمیوه‌هایی مثل آب هندوانه (به خاطر محتوای آب زیاد و طبیعت خنک آن) است. [۷]
در روایات بر این نکته تأکید شده که روزه برای سلامت جسمی روزه داران خوب است، اما نباید فراموش کرد که تنها در شرایطی می‌توان انتظار داشت روزه دار سلامت جسم و روح را به دست آورد که مطابق اصول درست، روزه بگیرد. رعایت توصیه‌های زیر می‌تواند به ما در ماه رمضان کمک کند.
سحری
برخی توصیه‌های پزشکی برای سحری و افطار روزه‌داران عبارتند از:[۶۲]
- پرخوری هنگام سحر، نه تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی‌کند، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی فرد وارد می‌کند که سبب بروز علائمی نظیر سوء هاضمه، درد و نفخ معده می‌شود.
- در ماه رمضان سعی کنید شب‌ها زود بخوابید تا بتوانید سحر به موقع (تقریباً ۱ ساعت پیش از اذان صبح) بیدار شوید. با این روش از ورود مقدار زیادی غذا و مایعات به معده و تجمع آنها جلوگیری می‌کنید و هضم غذا نیز راحت‌تر خواهد بود.
- بیدار نشدن برای سحری خوردن اشتباه است و در دراز مدت، سبب ضعف و بی‌حالی روزه‌داران می‌شود.
- در سحر از مواد غذایی پروتئین دار، مانند تخم مرغ، حبوبات، لبنیات و گوشت استفاده کنید و به جای نوشیدن آب زیاد، میوه‌های آب دار بخورید.
- مایعات توصیه شده برای سحری باید آرام آرام نوشیده شوند. یک لیوان آب میوه و شربت عسل یا قند، اثر مفیدی خواهد داشت.
- رژیم غذایی سحر بهتر است، شامل مواد غذایی متنوع باشد. این نکته برای نوجوانان اهمیت بیشتری دارد و باید از مواد غذایی قندی، پروتئین دار و پر انرژی استفاده شود.
- از مصرف نمک زیاد خودداری شود، چون نمک سبب دفع مایعات از بدن و احساس تشنگی در ساعات روز خواهد شد. با یک رژیم غذایی معمولی، نمک کافی به بدن تان خواهد رسید و نیازی به مصرف نمک اضافی نیست.
- بعد از خوردن سحری نخوابید، چون دراز کشیدن، سبب برگشت مواد به مری و ترش کردن می‌شود و در طول روز احساس خوبی نخواهید داشت.
افطار
- بیشتر انرژی بدن باید با خوردن سحری تأمین شود. پس افطار را سبک بخورید تا شکم تان سنگین نشود.
- غذای افطار باید سبک و پرکالری بوده و سریع هضم شود. مثل خرما، شله زرد، مقدار کمی شیر و چای کم رنگ. حتماً از غذاهای کم حجم استفاده کنید تا معده اذیت نشود.
- بهتر است با چای شیرین و خرما روزه خود را باز کنید و از نوشیدن آب زیاد بپرهیزید، چون این کار باعث بی‌حالی، ضعف و درد معده خواهد شد. در ساعات بعد از افطار نوشیدن آب زیاد مفید است.
- در زمان افطار و سحر از خوردن غذاهای پرچرب خودداری کنید.[۶۳]
پانویس
- پرش به بالا ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۳.
- پرش به بالا ↑ قال النبی(ص): إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ بَقِی فِی بَطْنِهِ ثَلَاثِینَ یوْماً فَفَرَضَ اللَّهُ عَلَی ذُرِّیتِهِ ثَلَاثِینَ یوْماً الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ؛ هنگامی که حضرت آدم (ع) از درخت ممنوعه خورد، سی روز در شکمش باقی ماند. پس از آن بود که خداوند بر حضرت آدم و نسل او سی روز گرسنگی و تشنگی را واجب نمود. من لایحضره الفقیه ج۲ ص۷۴
- پرش به بالا ↑ خروج ۳۴:۲۹
- پرش به بالا ↑ داوود در هنگام بیماری پسرش روزه گرفت. دوم سموئیل ۱۲:۱۵
- پرش به بالا ↑ یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی‌ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. دوم تواریخ ۲۰:۳
- پرش به بالا ↑ انجیل لوقا، ۵:۳۴
- پرش به بالا ↑ بحارالانوارج۱۹، ص۱۳۹
- پرش به بالا ↑ کافی ج۴ ص۳۷
- پرش به بالا ↑ تاریخ یعقوبى،ج2،ص42
- پرش به بالا ↑ بقره:۱۸۷ أُحِلَّ لَکمْ لَیلَةَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلی نِسائِکمْ هُنَّ لِباسٌ لَکمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکمْ کنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکم
- پرش به بالا ↑ جوامع الجامع، ج۱، ص۱۰۶- وسائل الشیعه، ج۷، ص۸۱
- پرش به بالا ↑ من لایحضره الفقیه ج۲ ص۷۴.
- پرش به بالا ↑ سوره نسا آیه ۹۲، سوره مائده آیات ۸۹ و ۹۵، و سوره مجادله آیه ۴
- پرش به بالا ↑ سوره بقره آیه ۱۹۶
- پرش به بالا ↑ امام محمد باقر علیه‌السلام: بُنِی الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسَةِ أَشْیاءَ عَلَی الصَّلَاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایة-- اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبری اسلامی). کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۲.
- پرش به بالا ↑ قَالَ النبی (ص): یا رَبِّ وَ مَا مِیرَاثُ الصَّوْمِ قَالَ الصَّوْمُ یورِثُ الحِکمَةَ وَ الحِکمَةُ تُورِثُ الْمَعْرِفَةَ وَ الْمَعْرِفَةُ تُورِثُ الْیقِینَ فَإِذَا اسْتَیقَنَ الْعَبْدُ لَا یبَالِی کیفَ أَصْبَحَ بِعُسْرٍ أَمْ بِیسْر—پیامبر اکرم از خداوند سؤال کرد: پروردگارا نتیجه روزه چیست؟ خداوند فرمود: نتیجۀ روزه حکمت است و نتیجۀ حکمت معرفت، و نتیجۀ معرفت یقین. پس هرگاه بنده به درجۀ یقین رسید اهمیتی نمی‌دهد دنیا برایش به آسانی بگذرد یا به سختی-- بحارالانوار ج۷۴ ص۲۷.
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) الصِّیامَ لِیسْتَوِی بِهِ الْغَنِی وَ الْفَقِیر-- خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنی و فقیر) مساوی گردند. من لا یحضره الفقیه ج۲ ص۷۳، ح ۱۷۶۶.
- پرش به بالا ↑ امام علی علیه‌السلام: فرض الله...َ الصِّیامُ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْق-- خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید. نهج البلاغه (صبحی صالح) ص۵۱۲، ح ۲۵۲ - تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۱۷۶، ح ۳۳۷۶؛ حضرت زهرا (س) درباره روزه میفرمایند: فَرَضَ اللّهُ الصِّیامَ تَثْبیتا لِلْأخْلاصِ-- خداوند روزه را برای تثبیت اخلاص واجب کرد. بحار، ج۹۳، ص۳۶۸.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَاد-- روزه گرفتن در گرما، جهاد است. بحار الانوار (ط-بیروت) ج۹۳، ص۲۵۷، ح ۱۴.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: لِکلِّ شَیءٍ زَکاةٌ وَ زَکاةُ الْأَبْدَانِ الصِّیام-- برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنها روزه است. من لا یحضره الفقیه ج۲، ص۷۵، ح ۱۷۷۴.
- پرش به بالا ↑ امام رضا علیه‌السلام: إِنَّمَا أُمِرُوا بِالصَّوْمِ لِکی یعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَیسْتَدِلُّوا عَلَی فَقْرِ الْآخِرَة-- مردم به انجام روزه امر شده‌اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را بیابند. وسایل الشیعه ج۱۰، ص۹، ح ۱۲۷۰۱.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: طُوبَی لِمَنْ ظَمَأَ، أَوْ جَاعَ لِلَّهِ، أُولَئِک الَّذِینَ یشْبَعُونَ یوْمَ الْقِیامَة-- خوشا بحال کسانی که برای خدا گرسنه و تشنه شده اند اینان در روز قیامت سیر می‌شوند. هدایة الامة الی احکام الائمة ج۴، ص۲۶۸، ح ۹.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار-- روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنی بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.» کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۲، ح ۱ - تحف العقول ص۲۵۸؛ امام سجاد علیه‌السلام: وَ أَمَّا حَقُّ الصَّوْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَلَی لِسَانِک وَ سَمْعِک وَ بَصَرِک وَ فَرْجِک وَ بَطْنِک لِیسْتُرَک بِهِ مِنَ النَّار-- حق روزه آن است که بدانی این پرده‌ای است که خداوند در برابر زبان، گوش، چشم، اندام و شکمت آویخته تا ترا از آتش بپوشاند. تحف العقول ص۲۵۸.
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ إِفْطَارِهِ وَ فَرْحَةٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّه. برای روزه دار دو سرور و خوشحالی است: ۱ - هنگام افطار ۲ - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت) کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۵.
- پرش به بالا ↑ پیامبر اکرم(ص) فرمود: الصیام و القرآن یشفعان للعبد یوم القیامة، یقول الصیام،ای ربّ منعته الطعام و الشهوة فشفعنی فیه و یقول القرآن منعته النوم باللیل فشفعنی فیه قال: فیشفعان؛ (۲۸) روزه و قرآن از انسان در روز قیامت شفاعت می‌کنند، روزه می‌گوید: پروردگار من این انسان را از خوردن و اعمال شهوت باز داشتی. مرا در آن شفیع قرار ده و قرآن می‌گوید: این انسان را از خواب شب منع کردی، مرا در آن شفیع قرار ده، خدای سبحان به آنها اجازه شفاعت می‌دهد و آنها شفاعت می‌کنند.
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ قال الصبر الصوم-- خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است. تفسیر قمی ج۱، ص۴۶ - تفسیر عیاشی ج۱، ص۴۴، ح ۴۱.
- پرش به بالا ↑ امام موسی کاظم علیه‌السلام: دَعْوَةُ الصَّائِمِ تُسْتَجَابُ عِنْدَ إِفْطَارِه-- دعای شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب می‌شود. بحار الانوار (ط-بیروت) ج۹۳، ص۲۵۵، ح ۳۳.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: صوموا تَصِحّوا -- روزه بگیرید تا تندرست باشید. نهج الفصاحه ص۵۴۷، ح ۱۸۵۴.
- پرش به بالا ↑ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: ثَلَاثٌ یذْهَبْنَ بِالْبَلْغَمِ وَ یزِدْنَ فِی الْحِفْظِ السِّوَاک وَ الصَّوْمُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآن-- مکارم الاخلاق ص۵۱.
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: اَلصَّومُ جُنَّةٌ مِن آفاتِ الدُّنیا وَ حِجابٌ مِن عَذابِ الآخِرَةِ -- روزه سپری است از آفت‌های دنیا و پرده‌ای است از عذاب آخرت. مصباح الشریعه ص۱۳۵ - مستدرک الوسائل و مستنبط المسایل ج۷، ص۳۶۹، ح۸۴۴۱.
- پرش به بالا ↑ امام باقر علیه السلام: اَلصّیامُ وَ الْحَجُّ تَسْکینُ الْقُلوبِ -- روزه و حج آرامبخش دلهاست. امالی (طوسی) ص۲۹۶، ح ۵۸۲.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: اَلا اُخْبِرُکمْ بِشَیءٍ اِنْ اَنـْتُمْ فَعَلْتُموهُ تَباعَدَ الشَّیطانُ مِنْـکمْ کما تَباعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ؟ قالوا: بَلی، یا رسول اللّه قالَ: اَلصَّوْمُ یسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَـکسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللّهِ وَ الْمُوازَرَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ یقْطَع دابِرَهُ وَ الاْسْتِغْفارُ یقْطَعُ وَ تینَهُ و لکلّ شیء زکاة و زکاة لأبدان الصّیام-- آیا شما را از چیزی خبر ندهم که اگر به آن عمل کنید، شیطان از شما دور شود، چندان که مشرق از مغرب دور است؟ عرض کردند: چرا. فرمودند: روزه روی شیطان را سیاه می‌کند، صدقه پشت او را می‌شکند، دوست داشتن برای خدا و همیاری در کار نیک، ریشه او را می‌کند و استغفار شاهرگش را میزند و برای هر چیزی زکات است و زکات بدنها روزه است. منهاج البراعه ج۷، ص۴۲۶.
- پرش به بالا ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: قَالَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه-- خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید روزه برای من است و من پاداش آن را میدهم. من لا یحضره الفقیه ج۲، ص۷۵، ح ۱۷۷۳.
- پرش به بالا ↑ پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرماید: انَّ الجنّةَ مُشتاقةٌ اِلی اَربعةِ نفرٍ: الی مُطعم الجیعانِ و حافِظِ الِلّسان و تالِی القرآنِ و صائِمِ شهرِ رمضان بهشت مشتاق چهار نفر است، کسی که گرسنهای را سیر کند، آن که حافظ زبان خود باشد، کسی که قرآن را تلاوت کند، و کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد. ۱۴.
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: مَنْ أَفْطَرَ یوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ خَرَجَ رُوحُ الْإِیمَانِ مِنْه-- هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ایمان از او جدا می‌شود. من لا یحضره الفقیه ج۲، ص۱۱۸، ح ۱۸۹۲.
- پرش به بالا ↑ امام علی علیه‌السلام: لیس الصوم الإمساک عن المأکل و المشرب الصوم الإمساک عن کل ما یکرهه الله سبحانه-- روزه امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه روزه، خودداری ازتمامی چیزهایی است که خداوندسبحان آنها را بد می‌داند. شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج۲۰، ص۲۹۹، ح ۴۱۷
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: اِذا صُمتَ فَلیصُم سَمعَک وَ بَصرَک وَ شَعرَک وَ جِلدَک -- آنگاه که روزه میگیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند. (یعنی از گناهان پرهیز کند.) کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۸۷
- پرش به بالا ↑ حضرت علی علیه‌السلام: صَوْمُ الْقَلْبِ خَیرٌ مِنْ صِیامِ اللِّسَانِ وَ صِیامُ اللِّسَانِ خَیرٌ مِنْ صِیامِ الْبَطْن-- روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص۱۷۶، ح ۳۳۶۳
- پرش به بالا ↑ شیخ صدوق (رَحمَة‌ُالله) به سند معتبر از پیامبر (صَلَی اللهُ عَلیه وَآله وسَلم) روایت می‌کند که فرمود: أَیهَا النَّاسُ مَن حَسَّنَ مِنکُم فِی هَذَا الشَِهرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازٌ عَلَی الصِّرَاطِ یومَ تَزِلُّ فِیهِ الأَقدَامُ وَ مَن خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهرِ عَمَّا مَلَکَت یمِینُهُ خَفَّفَ اللهُ عَلَیهِ حِسَابَهُ وَ مَن کَفَّ فِیهِ شَرَّهِ کَفَّ اللهُ عَنهُ غَضَبَهُ یومَ یلقَاهُ. «مردم هر کدام از شما که اخلاق خود را در این ماه اصلاح کند، روزی که در صراط پاها می‌لغزد، جوازی بر صراط خواهد داشت. و هر کدام از شما که بر بنده و کنیز خود آسان بگیرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت». أمالی شیخ صدوق، ص۱۵۴؛ روضة الواعظین، ج۲، ص۳۴۶.
- پرش به بالا ↑ بحارالانوار، ج۵۵، ص۳۴۱؛ بحارالانوار ج۹۳، ص۳۷۰.
- پرش به بالا ↑ قَالَ یا رَبِّ وَ مَا مِیرَاثُ الصَّوْمِ قَالَ الصَّوْمُ یورِثُ الحِکمَةَ وَ الحِکمَةُ تُورِثُ الْمَعْرِفَةَ وَ الْمَعْرِفَةُ تُورِثُ الْیقِینَ فَإِذَا اسْتَیقَنَ الْعَبْدُ لَا یبَالِی کیفَ أَصْبَحَ بِعُسْرٍ أَمْ بِیسْر— پیامبر اکرم از خداون سؤال کرد: پروردگارا نتیجه روزه چیست؟ خداوند فرمود: نتیجۀ روزه حکمت است و نتیجۀ حکمت معرفت، و نتیجۀ معرفت یقین. پس هرگاه بنده به درجۀ یقین رسید اهمیتی نمی‌دهد دنیا برایس به آسانی بگذرد یا به سختی -- بحارالانوار ج۷۴ ص۲۷.
- پرش به بالا ↑ بقره:۱۹۶ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیسَرَ مِنَ الْهَدْی فَمَنْ لَمْ یجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْک عَشَرَةٌ کامِلَةٌ ذلِک لِمَنْ لَمْ یکنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرام-- پس کسی که قربانی نداشت, سه روز در روزهای حج روزه بگیرد و هفت روز, زمانی که بازگشت. این ده روز کامل است.
- پرش به بالا ↑ طباطبایی، ج3، ص662
- پرش به بالا ↑ من یصح منه الصوم؛ وسایل الشیعه؛ باب ۱۶؛ حدیت‌های ۱۳۲۵۲ و ۱۳۲۵۳
- پرش به بالا ↑ حکم روزه داری و آشامیدن ناچاری آب؛ سیدضیاء مرتضوی؛ پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران - تهران؛ ۲۷ تیر ۱۳۹۲
- پرش به بالا ↑ فتوای جدید بیات زنجانی درباره حفظ روزه با وجود نوشیدن آب؛ پایگاه خبری آفتاب؛ ۲۲ تیر ۱۳۹۲
- پرش به بالا ↑ رساله توضیح المسائل - الشیخ جعفر السبحانی؛ مساله ۱۲۵۶
- پرش به بالا ↑ هجده ساعت روزه‌داری در سوئد؛ به گزارش شیعه آنلاین به نقل از مهر؛ ۱۱ مرداد ۱۳۹۰
- پرش به بالا ↑ فرهنگ فارسی عمید، «افطار»
- پرش به بالا ↑ Fasting: Encyclopedia Iranica
- پرش به بالا ↑ امام صادق علیه‌السلام: مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِه -- هر کس روزه داری را افطار دهد، برای او هم مثل اجر روزه دار است تهذیب الاحکام (تحقیق خرسان) ج۴، ص۲۰۱، ح ۵۷۹ - کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۸، ح ۱.
- پرش به بالا ↑ امام کاظم علیه‌السلام: فِطْرُک أَخَاک الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیامِک -- افطاری دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبی) بهتر است. کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۸، ح ۲ - محاسن ص۳۹۶، ح ۶۶
- پرش به بالا ↑ دانشنامه جهان اسلام، «بوق»
- پرش به بالا ↑ Ramadan fasting is good for the heart
- پرش به بالا ↑ Every Other Day Fasting May Reduce Cancer Risk| Worldhealth.net Anti-Aging News
- پرش به بالا ↑ , , The miracle of fasting: proven through history for physical, mental and spiritual rejuvenation, Health Science Publications, Inc. , 2004, ; pp. ff1ii–52
- پرش به بالا ↑ Carrie Van Dusen, Brigham Young University, 05/25/2010.
- پرش به بالا ↑ برای جلوگیری از سردرد در ماه رمضان، چای سبز بنوشید؛ همشهری؛ ۱۵ مرداد ۱۳۹۱
- پرش به بالا ↑ Changes in certain blood constituents during... [Am J Clin Nutr. 1982 - PubMed - NCBI]
- پرش به بالا ↑ توصیه‌های یک متخصص تغذیه به روزه داران
- پرش به بالا ↑ توصیه به روزه داران برای جبران کم آبی بدن
- پرش به بالا ↑ سایت تندرستی
- پرش به بالا ↑ سایت تندرستی
منابع
- قرآن کریم
- نهج البلاغه
- ابن ابی الحدید، شرح البلاغه، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، دار احیاء الکتب العربیه، قاهره
- ابن شعبه، حسن بن علی، تحف العقول، موسسه النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش
- انجیل
- آمدی عبدالواحدمحمد، غرر الحکم، چاپ دانشگاه تهران
- پاینده ابوالقاسم، نهج الفصاحه، دارالعلم، ۱۳۸۷ش
- تورات
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل بوق
- راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن
- سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه النشر الاسلامی
- شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش
- طبرسی، جوامع الجامع، تحقیق موسسه نشر اسلامی، جامعه مدرسین، قم
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق ، انتشارات شریف رضی، قم، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق
- طوسی، امالی، دارالثقافه للطباعه، قم.
- عاملی، شیخ حر، هدایة الامة الی احکام الائمة، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق
- علامه مجلسی محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران، ۱۳۶۲ش.
- علی المتقی ابن حسام الدین هندی، کنزالعمال، دائرة المعارف العثمانیة، بعاصمة حیدر آباد، ۱۳۶۴ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة.
- فرهنگ فارسی عمید
- قطب راوندی، منهاج البراعه، تحقیق آیت الله مرعشی، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، دار الکتاب، قم ، ۱۳۶۷ش
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق
- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، طبعة الاولی، قم، ۱۴۰۷ق.
- یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، بیروت