ادامه حج...
مناسک حج
اعمال و مناسک حج بر اساس ترتیب زمانی عبارتند از:
- احرام بستن
- وقوف در عرفات
- وقوف در مشعرالحرام
- بیتوته در سرزمین منا در شب‌های یازدهم و دوازدهم و برای برخی سیزدهم و انجام اعمال زیر:
- رمی جمرات سه گانه در روزهای یاد شده.[۶۶]
- قربانی در منا که در حج تمتع، واجب و در حج قِران و افراد مستحب است.[۶۷]
- حلق یا تقصیر
- طواف زیارت
- نماز طواف
- سعی بین صفا و مروه
- طواف نساء
- نماز طواف نساء
مستحبات حج
مستحبات مربوط به مناسک حج
هر یک از مناسک حج آداب و مستحباتی دارد. در کتابهای فقهی، برای احرام، وارد شدن به مسجدالحرام، طواف، نماز طواف، سعی صفا و مروه، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر الحرام، رمی جمرات، قربانی، سرزمین منا و خود شهر مکه آدابی نقل شده است.
مستحبات پس از اتمام مناسک
- بازگشت به مکه از مِنا برای طواف وداع؛[۶۸]
- خواندن شش رکعت نماز در مسجد خیف در مدت اقامت در منا؛[۶۹]
- فرود آمدن در وادی مُحَصَّب (ابطح) و به پشت دراز کشیدن، هنگام کوچ از منی در روز سیزدهم ذیحجه؛[۷۰]
- داخل شدن در کعبه بدون کفش، بویژه برای کسی که نخستین بار حج می‌گزارد و غسل و دعا کردن هنگام دخول و نیز خواندن دو رکعت نماز بین دو ستون بر سنگ سرخ، همچنین چهار گوشه بیت، در هر گوشه دو رکعت و سپس خواندن دعای مأثور و استلام ارکان کعبه، بویژه رکن یمانی؛[۷۱]
- طواف کردن برای خویشان و همشهریان[۷۲] و سپس طواف وداع و دست کشیدن بر چهار رکن کعبه و مُستَجار و دعا کردن به آنچه می‌خواهد و آمدن نزد چاه زمزم و نوشیدن از آب آن و خواندن دعای مأثور هنگام خارج شدن؛[۷۳]
- به سجده رفتن و رو به قبله قرار گرفتن و دعا کردن قبل از ترک مسجد الحرام؛
- خروج از مسجد از باب حنّاطین؛[۷۴]
- عزم بازگشت به مکه برای حج در سالهای بعد؛
- بنابر تصریح برخی، حضور در محلّ ولادت رسول خدا(ص) و نیز منزل حضرت خدیجه (مولد حضرت زهرا) علیهما السّلام و زیارت قبر ایشان در قبرستان حُجُون؛
- رفتن به مسجد اَرْقَم[۷۵]
- صعود به غار حِرا و غار ثور.[۷۶]
حج مستحب
کسی که شرایط حج واجب را ندارد، مستحب است که به سفر حج برود. کسانی هم که حج واجب را به‌جا آورده‌اند، به تکرار حج توصیه شده‌اند. ترک کردن حج به مدت پنج سال متوالی مکروه و حج گزاردن به نیت دیگران، چه زندگان و چه مردگان، به‌ویژه معصومان(ع) مستحب به‌شمار رفته است.[۷۷]
فوت شدن حج
کسی که حجش فوت شده با انجام دادن عمره مفرده از احرام خارج می‌شود. در اینکه در این صورت لازم است برای عمره نیت کند یا نیازی نیست، بلکه عمل او به صورت خودکار تبدیل به عُمره می‌شود، اختلاف است. در صورت واجب بودن حج بر چنین شخصی، سال دیگر باید آن را به جا آورد. در صورت مستحب بودن، به جا آوردن آن در آینده استحباب دارد.[۷۸]
کسی که حجش فوت شده، مستحب است تا پایان ایام تشریق در منا بماند و اعمال عمره مفرده را پس از این ایام انجام دهد.[۷۹]
پانویس
- پرش به بالا ↑ جوهری؛ ابن‌منظور؛ زبیدی، ذیل «حجج»
- پرش به بالا ↑ ر.ک: ابن‌ادریس حلّی، ج ۱، ص۵۰۶؛ محقق حلّی، ۱۴۰۹، ج ۱، ص۱۶۳؛ محقق کرکی، ۱۴۰۹ـ۱۴۱۲، ج ۲، ص۱۴۹ـ۱۵۰
- پرش به بالا ↑ ر.ک: ابوالصلاح حلبی، ص۱۹۵، ۱۹۸، ۲۱۷؛ طوسی، المبسوط، ج ۱، ص۳۰۹؛ عینی، ج ۹، ص۱۲۱
- پرش به بالا ↑ جوهری؛ ابن‌منظور؛ طریحی، ذیل «نسک»
- پرش به بالا ↑ آل‌عمران: ۹۷
- پرش به بالا ↑ حج: ۳۲
- پرش به بالا ↑ ر.ک: بقره: ۱۸۹
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۹۷
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به توبه: ۳۷
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۹۶
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۹۸ـ۱۹۹
- پرش به بالا ↑ بقره : ۱۹۶؛ حج: ۲۸
- پرش به بالا ↑ مائده : ۱ـ۲، ۹۵ـ۹۶
- پرش به بالا ↑ حج: ۲۹
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۵۸
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۹۶
- پرش به بالا ↑ بقره : ۱۹۸
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۹۷
- پرش به بالا ↑ بقره: ۱۸۹
- پرش به بالا ↑ الکافی (کلینی)، ج ۴، ص۲۵۳ ـ ۲۵۴
- پرش به بالا ↑ الکافی (کلینی)، ج ۴، ص۲۵۵
- پرش به بالا ↑ الکافی (کلینی)، ج ۴، ص۲۶۲
- پرش به بالا ↑ ر.ک: ابن‌خزیمه، ج ۱، ص۱۵۹؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۳، ص۲۸۵ـ ۲۸۶؛ حرّعاملی، ج ۱، ص۱۳ـ۲۰، ۲۶ـ۲۸
- پرش به بالا ↑ ر.ک: بخاری، ج ۲، ص۱۴۱؛ کلینی، ج ۴، ص۲۵۲ـ۲۶۴؛ ابن‌بابویه، ۱۳۶۸ش، ص۴۶ـ۵۰
- پرش به بالا ↑ نهج‌البلاغة، حکمت ۱۳۶
- پرش به بالا ↑ ر.ک: کلینی، ج ۷، ص۵۱ـ۵۲؛ نیز برای نمونه احادیث اهل سنّت از پیامبر ر.ک: بخاری، ج ۲، ص۲۰۹
- پرش به بالا ↑ ر.ک: نهج‌البلاغة، نامه ۴۷؛ ترمذی، ج ۲، ص۱۵۳ـ۱۵۴؛ حرّعاملی، ج ۱۱، ص۲۹ـ۳۲
- پرش به بالا ↑ ر.ک: کلینی، ج ۴، ص۲۵۹ـ۲۶۰، ۲۷۲؛ حرّعاملی، ج ۱۱، ص۲۳ـ۲۴
- پرش به بالا ↑ ر.ک: نهج‌البلاغة، خطبه ۱، ۱۱۰، ۱۹۲، حکمت ۲۵۲
- پرش به بالا ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۲۹، ص۲۲۳
- پرش به بالا ↑ ر.ک:حرّعاملی، ج ۱۱، ص۱۴
- پرش به بالا ↑ ابن‌بابویه، ۱۳۶۳ش، ج ۲، ص۹۰
- پرش به بالا ↑ ر.ک:ابن‌بابویه، ۱۴۰۴، ج ۳، ص۱۶۷، ۱۹۷؛ طوسی، تهذیب، ج ۵، ص۴۴۵؛ حرّعاملی، ج ۱۱، ص۱۴۹، ج ۱۷، ص۴۵۵ـ۴۵۶
- پرش به بالا ↑ ر.ک:ابن‌ابی‌جمهور، ج ۴، ص۳۳؛ قزوینی، ص۵۸۶ـ۵۸۸؛ شکوئی، ص۹۹
- پرش به بالا ↑ ر.ک:ابن‌بابویه، ۱۳۶۸ش، ص۵۰۴؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۳، ص۳۰۲؛ حرّعاملی، ج ۱۱، ص۱۰۹ـ۱۱۰، ۱۴۶
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ۲۲۰ ـ ۲۲۳
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ۲۲۳ ـ ۲۲۵
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ۲۱۶ و ۲۲۸
- پرش به بالا ↑ مهذّب الاحکام، ج ۱۲، ص۱۸
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۲۹
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۴۱
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۴۸
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۲۹، ۲۴۱، ۲۴۸ و ۲۷۵
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۲۹ ـ ۲۳۴
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۵۸ ـ ۲۵۹
- پرش به بالا ↑ منتهی المطلب، ج ۱۰، ص۸۰
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۶۰
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۶۱
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۶۸
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۳۰ ـ ۳۳۱
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۹۵
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۹۸ ـ ۳۰۱
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۱۴
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۰۶
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۳۲
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۸، ص۱۲ ـ ۱۳؛ الحدائق الناضرة ۱۴/ ۳۵۲ ـ ۳۵۴
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۰۱
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۵، ص۶۳
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۳۰۴
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۹۶
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۲۷۵
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۷، ص۳۳۶ ـ ۳۳۸
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۲۸۱ ـ ۲۸۶ ؛ العروة الوثقی، ج ۴، ص۴۳۴ ـ ۴۳۵
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۸، ص۵ ـ ۱۰
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۸، ص۴۴ ـ ۴۷
- پرش به بالا ↑ جواهر الکلام، ج ۱۸، ص۱۳۶
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۱۱۴ ـ ۱۱۵
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۵۳
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۵۴
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۵۷
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۶۰ ـ ۶۵
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۶۸
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۶۵
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۶۶ ـ ۶۷
- پرش به بالا ↑ خانه ارقم بن ابی ارقم که رسول خدا(ص) در آغاز دعوت مدتی در آن جا مخفی بود. بعدها در محلّ این خانه مسجدی ساختند که به مسجد خیزران معروف بود. با توسعه مسجد الحرام، این محل هم اکنون ضمیمه مسجد شده است
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۲۰، ص۶۹
- پرش به بالا ↑ ر.ک: العروه الوثقی، ج ۴، ص۵۹۵ـ۵۹۶
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۸۶ ـ ۸۹
- پرش به بالا ↑ جواهرالکلام، ج۱۹، ص۹۱
منابع
- قرآن.
- نهج‌البلاغة، چاپ صبحی صالح، قاهره ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
- اسماعیل‌بن حماد جوهری، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، قاهره ۱۳۷۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۷.
- ابن‌منظور.
- محمدبن محمد زبیدی، تاج العروس من جواهرالقاموس، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴
- ابن‌ادریس حلّی، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۱۱
- جعفربن حسن محقق حلّی، رسالة فی‌الحج، قم ۱۴۰۹ـ۱۴۱۲
- محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۱، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷
- ابوالصلاح حلبی، الکافی فی‌الفقه، چاپ رضا استادی، اصفهان، ۱۳۶۲ش.
- محمودبن احمد عینی، عمدة القاری: شرح صحیح البخاری، بیروت، بی‌تا.
- فخرالدین‌بن محمد طریحی، مجمع‌البحرین، چاپ احمد حسینی، تهران ۱۳۶۲ش.
- ابن‌خُزیمه، صحیح ابن‌خزیمة، چاپ محمد مصطفی اعظیمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
- ابن‌حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح صحیح البخاری، بولاق ۱۳۰۰ـ۱۳۰۱، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- حرّ عاملی.
- محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، چاپ محمد ذهنی افندی، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- ابن‌بابویه، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم ۱۳۶۸ش.
- ابن‌بابویه، عیون اخبار الرضا، چاپ مهدی لاجوردی، قم ۱۳۶۳ش.
- ابن‌بابویه، کتاب مَن لایحضُرُه الفقیه، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
- محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، ج ۲، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، بیروت ۱۴۰۳.
- محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
- محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۶۴ش.
- ابن‌ابی‌جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، چاپ مجتبی عراقی، قم ۱۴۰۳ـ۱۴۰۵/ ۱۹۸۳ـ۱۹۸۵.
- محمدحسن‌بن محمد معصوم قزوینی، کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء: فی علم الاخلاق، چاپ محسن احمدی، قم، ۱۳۸۰ش.
- عبدالجباربن زین‌العابدین شکوئی، مصباح الحرمین، چاپ جواد طباطبایی، تهران ۱۳۸۴ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاءالثراث العربی، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، موسسه المنار، قم، ۱۴۱۳ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، جامعه مدرسین، قم، ۱۴۰۵ق.
- یزدی، سید کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تعم به البلوی (محشی)، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق.