علی بن ابی طالب (۲۳ قبل از هجرت - ۴۰ق.) ، امام اول شیعیان و صحابه، راوی، پسر عمو و داماد پیامبر اکرم(ص)، کاتب وحی و چهارمین خلیفه از خلفای راشدین نزد اهل سنت. طبق گفته مورخین شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت، در کعبه زاده شد. او نخستین کسی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد. از نظر شیعه، وی به فرمان خدا و تصریح پیامبر(ص) جانشین بلافصل رسول خدا(ص) است.[۱] آیاتی از قرآن کریم نیز بر عصمت و پیراستگی وی از پلیدی‌ها دلالت دارد.[۲] بنابر منابع شیعه و برخی منابع اهل سنت، حدود ۳۰۰ آیه در قرآن کریم در فضیلتش نازل شده است.[۳] وی همسر حضرت فاطمه(س) و پدر و جد یازده امام شیعه است. هنگامی که قریش قصد کشتن پیامبر(ص) داشتند، او در بستر پبامبر خفت تا دشمنان گمراه شوند و بدین طریق پیامبر(ص) مخفیانه هجرت کرد.[۴] پیامبر(ص) عقد اخوت خود را با وی بست.[۵] در همه جنگ‌های پیامبر(ص) - جز جنگ تبوک که به فرمان پیامبر(ص) در مدینه ماند- شرکت داشت و پرافتخارترین فرمانده اسلام بود. آثار مکتوب بسیاری به زبان‌های مختلف درباره امام علی(ع) نوشته شده است.
پس از درگذشت پیامبر اکرم(ص) گروهی در سقیفه، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند و امام علی(ع) ۲۵ سال از خلافت دور ماند. آن حضرت پس از خلافت ابوبکر، عمر و عثمان، به اصرار مسلمانان خلافت و حکومت را پذیرفت.[۶] او در دوره کوتاه حکومتش با سه جنگ سنگین داخلی مواجه شد و سرانجام در محراب مسجد کوفه در حال نماز به دست یکی از خوارج به شهادت رسید و مخفیانه در نجف به خاک سپرده شد.[۷]
گفته‌اند که سررشته بسیاری از علوم مسلمانان، از جمله نحو عربی، کلام، فقه، تفسیر به امام علی(ع) می‌رسد و فرقه‌های گوناگون، سلسله سند خود را بدو می‌رسانند. کتاب معروف نهج البلاغه منتخبی از گفته‌ها و نوشته‌های اوست.
در وصف بیعت خود به هنگام خلافت
و دستم را گشودید، بازش داشتم، و آن را کشیدید، نگاهش داشتم، سپس بر من هجوم آوردید، همچون شتران تشنه که روز آب خوردن به آبگیرهای خود درآیند - و دوش و بر هم را سایند - چندان که - از هجوم مردمان - بند پای‌افزار برید و ردا افتاد، و ناتوان پامال گردید. و خشنودی مردم در بیعت من بدانجا رسید که خردسال شادمان شد و سالخورده لرزان لرزان بدانجا روان، و بیمار - برای بیعت - خود را برپا می‌داشت، و دختران جوان - برای دیدن آن منظره - سربرهنه دوان.
نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، خطبه ۲۲۹، ص۲۶۲.
بئس الزاد إلی المعاد العدوان علی العباد (ترجمه: ستم‌راندن بر بندگان بدترین توشه است برای آن جهان.)
نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، قصار ۲۲۱، ص۳۹۸.
محتویات
- ۱ نسب، کنیه و لقب
- ۲ تولد و درگذشت
- ۳ همسران و فرزندان
- ۴ در حیات پیامبر(ص)
- ۵ دلایل امامت
- ۶ وفات پیامبر(ص) و سقیفه
- ۷ دوران خلفای سه گانه
- ۸ دوران حکومت
- ۹ شهادت
- ۱۰ امام علی(ع) در قرآن
- ۱۱ امام علی (ع) در تاریخ و روایات
- ۱۲ سرسلسله علوم مسلمانان
- ۱۳ ویژگیهای اخلاقی
- ۱۴ آثار
- ۱۵ اصحاب
- ۱۶ آثار مکتوب درباره امام علی(ع)
- ۱۷ مطالعه بیشتر
- ۱۸ جستارهای وابسته
- ۱۹ پانویس
- ۲۰ منابع
علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف بن قصی بن کلاب، هاشمی قرشی، امام اول تمام شیعیان و خلیفه چهارم از خلفای راشدین از نظر اهل سنت است.
پدر امام علی(ع)، ابوطالب، مردی سخاوتمند و عدالتمدار و مورد احترام قبایل عرب بود. وی عمو و حامی پیامبر(ص) و از شخصیت‌های بزرگ قریش بود.[۸] او پس از سال‌ها حمایت از رسول خدا(ص) با ایمان در سال دهم بعثت وفات کرد.[۹]
مادرش، فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف است.[۱۰]
برادران وی عبارتند از: طالب، عقیل، جعفر. خواهران وی عبارتند از: هند یا ام هانی، جمانه، ریطه یا ام طالب و اسماء.[۱۱]
کنیه: ابوالحسن، ابوالحسین، ابوالسبطین، ابوالریحانتین، ابوتراب و ابوالائمه.
القاب: امیرالمؤمنین، یعسوب الدین والمسلمین، مبیر الشرک والمشرکین، قاتل الناکثین والقاسطین والمارقین، مولی المؤمنین، شبیه هارون، حیدر، مرتضی، نفس الرسول، أخو الرسول، زوج البتول، سیف اللّه المسلول، امیر البررة، قاتل الفجرة، قسیم الجنّة والنار، صاحب اللواء، سید العرب، کشّاف الکرب، الصدّیق الأکبر، ذوالقرنین، هادی، فاروق، داعی، شاهد، باب المدینة، والی، وصی، قاضی دین رسول اللّه، منجز وعده، النبأ العظیم، الصراط المستقیم والأنزع البطین.[۱۲]
تولد و درگذشت
نوشتار اصلی: ولادت امام علی(ع)
امام علی(ع) در روز جمعه ۱۳ رجب در سال ۳۰ عام الفیل در مکه درون کعبه متولد شد.[۱۳]
تابلوی مولود کعبه اثر استاد فرشچیان
ولادت وی در کعبه را عالمان شیعه از جمله سید رضی، شیخ مفید، قطب راوندی، ابن شهرآشوب و بسیاری از اهل تسنن مانند حاکم نیشابوری، حافظ گنجی شافعی، ابن جوزی حنفی، ابن صباغ مالکی، حلبی و مسعودی مورد تواتر می‌دانند.[۱۴]
درگذشت وی، در اثر ضربت شمشیری بود که در سحرگاه روز ۱۹ رمضان سال ۴۰ق. توسط یکی از خوارج در مسجد کوفه بر سر وی وارد شد، و در ۲۱ همان ماه به شهادت رسید و مخفیانه دفن شد.[۱۵]
دوران کودکی
هنگام ۶ سالگی علی(ع)، در مکه قحطی شد. ابوطالب، مرد عیالمندی بود و اداره هزینه یک خانواده پرجمعیت در سال قحطی مشکل بود. از این رو، حضرت محمد(ص) به عمویش عباس پیشنهاد داد که به ابوطالب در این امر کمک کند. بدین علت، عباس، جعفر را، و حضرت محمد(ص) علی(ع) را به خانه خود برد.[۱۶] امام علی(ع) از این دوره چنین یاد می‌کند:
«آنگاه که کودک بودم، [پیامبر(ص)] مرا در کنار خود نهاد و بر سینه خویشم جا داد، و مرا در بستر خود می‌خوابانید، چنانکه تنم را به تن خویش می‌سود و بوی خوشِ خویش را به من می‌بویانید. و‌گاه بود که چیزی را می‌جَوید، سپس آن را به من می‌خورانید. از من دروغی نشنید، و خطایی در کردار ندید.»[۱۷]
اوصاف جسمی
علی(ع) مردی میانه بالا بود. اندکی کوتاه و چاق. چشمانی سیاه و گشاده داشت. در نگاهش عطوفت و مهربانی موج میزد. ابروانش کشیده و پیوسته بود. صورتی زیبا داشت و از نیکومنظرترین مردم به شمار می‌آمد. رنگ صورتش گندمگون بود. چهره‌ای گشاده و بشاش داشت. به جز موهای اطراف سرش، موی دیگری نداشت و سرش طاس بود. گردنش از سپیدی به درخشش ابریقی نقره‌ای مانند بود. ریشی انبوه داشت و بالای آن زیبا می‌نمود. شان هایش همچون شانه‌های شیری ژیان، فراخ بود. وی انگشتانی باریک و ساعد و دستی نیرومند داشت. چنان قوی بود که اگر دست کسی را می‌گرفت، بر او مستولی میشد و طرف مقابل قدرت نفس کشیدن را از دست می‌داد. شکمی بزرگ و پشتی قوی داشت. سینه وی فراخ و پرمو بود و سر استخوان‌های او که در مفصل با یکدیگر جفت شده بودند، بزرگ می‌نمود. عضلاتی پر پیچ و تاب و ساق‌هایی کشیده و باریک داشت. بزرگی عضله دست و پای او موزون بود و هنگام راه رفتن اندکی به جلو متمایل میشد.[۱۸]
ابن قتیبه می‌گوید: وی با هیچ کسی مبارزه نکرد مگر اینکه او را زمین زد.[۱۹]
نیروی بدنی
ابن ابی الحدید می‌گوید: توانایی جسمی امام، ضرب المثل شده است. او بود که در قلعه خیبر را کند، در حالی که جمعی می‌خواستند آن را برگردانند ولی نتوانستند؛ او بود که بت هبل -که واقعا بت بزرگی بود- را از بالای کعبه به زمین انداخت؛ و او بود که سنگ بزرگی را در روزهای خلافتش با دست خویش از جا کند و از زیر آن آب جوشید، در حالی که لشکریان همگی از این کار ناتوان بودند.[۲۰]
همسران و فرزندان
نخستین همسر امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س) دختر پیامبر(ص) بود.[۲۱] پیش از علی(ع) افرادی مانند ابوبکر و عمر بن خطاب و عبدالرحمن بن عوف آمادگی خود را برای ازدواج با دختر پیامبر(ص) اعلام کرده بودند که پیامبر(ص) فرموده بود درباره ازدواج زهرا منتظر وحی الهی است.[۲۲]
مورخان در تاریخ ازدواج علی(ع) با حضرت فاطمه(س) اختلاف نظر دارند: برخی اول ذی الحجه سال دوم هجری[۲۳]، برخی ماه شوال و گروهی ۲۱ محرم را ذکر کرده‌اند.[۲۴]
ثمره ازدواج علی(ع) و زهرا(س) پنج فرزند بوده است به نام‌های حسن و حسین و محسن[۲۵] و زینب کبری و ام کلثوم کبری.
پس از شهادت فاطمه(س)، آن حضرت با امامه دختر ابوالعاص بن ربیع ازدواج کرد. مادر امامه، زینب دختر پیامبر (ص) بود.
ام البنین دختر حزام بن دارم کلابیه، زن دیگری بود که علی(ع) او را به عقد خود درآورد و حضرت عباس(ع) و عثمان و جعفر و عبد الله فرزندان وی بودند که همگی در کربلا شهید شدند.
پس از ام البنین، آن حضرت با لیلی دختر مسعود بن خالد نهشلیة تمیمه دارمیه ازدواج کرد.
سپس با اسماء بنت عمیس خثعمی ازدواج کرد که یحیی و عون فرزندان این همسر علی(ع) بوده‌اند.
یکی دیگر از همسران امام علی(ع) ام حبیب دختر ربیعه تغلبیه موسوم به صهبا بوده است.
خوله دختر جعفر بن قیس بن مسلمه حنفی و یا به قولی دیگر خولة دختر ایاس از دیگر زنان آن حضرت بوده است. محمد بن حنفیه فرزند علی(ع) از این همسر است.
همچنین علی(ع) با ام سعید دختر عروة بن مسعود ثقفی و نیز مُحیاة دختر امری القیس بن عدی کلبی نیز ازدواج کرده است.[۲۶]
به طور کلی، شیخ مفید در کتاب «ارشاد» فرزندان وی را ۲۷ نفر نام میبرد و می‌گوید برخی از شیعیان یک نفر دیگر نام برده‌اند که فرزند حضرت زهرا بوده است که پیامبر(ص) او را محسن نامیده بوده ولی پس از وفات پیامبر(ص) سقط شده است.[۲۷] با این حساب فرزندان امام علی(ع) ۲۸ نفر بوده‌اند:
- حسن
- حسین
- زینب کبری
- زینب صغری که کنیه‌اش ام کلثوم بوده است.
- محسن. این پنج نفر مادرشان حضرت زهرا(س) بوده است.
- محمد که کنیه‌اش ابوالقاسم و مادرش خوله دختر جعفر بن قیس حنفیه بوده است.
- عمر
- رقیه، این دو دوقلو و مادرشان ام حبیب دختر ربیعه بوده است.
- عباس
- جعفر
- عثمان
- عبدالله. این چهار نفر همگی در کربلا به شهادت رسیدند و مادرشان ام البنین دختر حزام بن خالد بن دارم.
- محمد اصغر که کنیه‌اش ابوبکر بوده است.
- عبیدالله. این دو نفر در کربلا به شهادت رسیدند. مادرشان لیلا دختر مسعود دارمیه بوده است.
- یحیی که مادرش اسماء دختر عمیس خثعمیه بوده است.
- ام الحسن
- رمله که مادر این دو ام سعید دختر عروة بن مسعود ثقفی بوده است.
- نفیسه
- زینب صغری
- رقیه صغری
- ام هانیء
- ام الکرام
- جمانه که کنیه‌اش ام جعفر بوده است.
- امامه
- ام سلمه
- میمونه
- خدیجه
- فاطمه. شیخ مفید از مادران این چند نفر اخیر نام نبرده و گفته است که از مادرانی گوناگونند.[۲۸]
در حیات پیامبر(ص)
او نخستین کسی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد و هفت سال قبل از اینکه هیچ یک از مسلمانان، خدا را بپرستد او با پیامبر(ص) خدا را می‌پرستیده است.[۲۹]
ابن ابی الحدید (از بزرگان علمای اهل سنت) می گوید: بیشتر علمای حدیث بر این باورند که وی اولین کسی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد و از او پیروی کرد. و خود وی [امام(ع)] فرموده است: «صدّیق اکبر منم، فاروق اول منم، اسلام آوردم قبل از اینکه مردم اسلام آورند، و نماز خواندم قبل از نمازخواندنشان.»[۳۰]
امام علی(ع) در غزوات و سریه‌های صدر اسلام، نقش مؤثری داشت و در همه غزوات جز غزوه تبوک همراه پیامبر(ص) جنگید.[۳۱] وی به عنوان دومین شخصیت نظامی پس از حضرت محمد(ص) ایفای نقش کرده است.
پیامبر(ص):
خداوند مرا به دوست داشتن ۴ تن دستور داد و مرا خبر داد که خودش آنها را دوست
دارد: علی، مقداد، ابوذر، سلمان.
الغدیر، ج ۹، ص ۱۱۷.
جنگ بدر
نوشتار اصلی: جنگ بدر
جنگ بدر، نخستین جنگ میان مسلمانان و کافران بود که در روز جمعه هفدهم رمضان سال ۲ق. در کنار چاه‌های بدر روی داد.[۳۲] در این جنگ مسلمانان توانستند، هفتاد تن از مشرکان را از بین ببرند که در میان آنها نام برخی از سران کفر، همچون ابوجهل، عتبه، شیبه، امیه به چشم می‌خورد.
در عرب رسم بر این بود قبل از حمله عمومی نبردهای تن به تن انجام میشد، بنابراین
عتبة بن ربیعه اموی و پسرش ولید و برادرش شیبه، از پیامبر(ص) خواستند که همتایانی
برای مبارزه با آنان وارد میدان کند، که حضرت محمد(ص)، علی(ع)، حمزه و عبیدة بن حارث را برای این کار فرستاد. علی(ع)، به ولید مجال نداد و حمزه
به عتبه و آن دو را از پای در آوردند و آنگاه عبیده را در مقابل دشمنش شیبه کمک
کردند و او را نیز کشتند.[۳۳]
همچنین حنظله، عاص بن سیعد، طعیمه بن عدی و حدود بیست نفر از مشرکان در این جنگ توسط امام علی(ع) کشته شدند.[۳۴]
جنگ احد
نوشتار اصلی: جنگ احد
در پیشاپیش سپاه اسلام در جنگ احد، علی(ع)، حمزه، ابو دجانه و دیگران بودند و صفوف دشمن را تضعیف کردند. پیامبر(ص) از هر طرف مورد هجوم دسته‌هایی از لشکر قریش قرار گرفت. هر دستهای که به آن حضرت(ص) حمله می‌آوردند علی(ع) به فرمان پیامبر(ص) به آنها حمله میبرد. به پاس این فداکاری، جبرئیل نازل شد و ایثار علی(ع) را نزد پیامبر(ص) ستود و گفت: این نهایت فداکاری است که او از خود نشان میدهد. رسول خدا(ص) جبرئیل را تصدیق کرد و گفت: "من از علی و او از من است." سپس صدایی در آسمان پیچید که: "لاسیف الا ذوالفقار، و لا فتی الا علی؛ شمشیری چون ذوالفقار و جوانمردی همچون علی نیست."[۳۵]
جنگ خندق (احزاب)
نوشتار اصلی: جنگ خندق
در جنگ خندق پس از این که پیامبر(ص) با اصحاب خود مشورت کرد، سلمان فارسی نظر داد که خندقی اطراف مدینه حفر شود تا بین مهاجمان و آنها فاصله‌اندازد.[۳۶]
چند روز دو سپاه در دو سوی خندق روبروی هم بودند و گاهی به هم سنگ و تیر می‌انداختند؛ بالاخره عمرو بن عبدود (از لشکر کفار) با چند نفر دیگر از تنگترین جای خندق خود را به طرف دیگر آن رسانیدند. علی(ع) از پیامبر(ص) خواست تا با عمرو مبارزه کند، پیامبر(ص) نیز پذیرفت، علی(ع) بعد از درگیری با عمرو او را به زمین انداخت و کشت.[۳۷]
رسول خدا(ص) هنگامی که سر عمرو را در دست علی(ع) دید، فرمود: ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین (ترجمه: ارزش ضربتی که علی در روز خندق بر دشمن فرود آورد از عبادت جن و انس برتر است.)[۳۸]
|
چرا گویم که بهتر بود در عالم کسی زان کس |
که بر اعدای دین بر تیغ محنت بود بارانش؟ |
|
|
از آن سید که از فرمان رب‌العرش پیغمبر |
وصی کردش در آن معدن که منبر بود پالانش |
|
|
هوا از چشم خون بارید بر صمصام خندانش |
||
|
شدی حیران و بی‌سامان و کردی نرم گردن را |
اگر دیدی به صف دشمنان سام نریمانش |
|
|
کسی کو دیگری را برگزیند بر چنین حری |
بپرسد روز حشر ایزد ز تن بی‌روی بهتانش |
جنگ خیبر
نوشتار اصلی: جنگ خیبر
جنگ خیبر در جمادی الاولی سال ۷ق. رخ داد که پیامبر(ص) برای مقابله با یهودیان دستور حمله به سوی دژهای آنها را صادر کرد.[۳۹] و بعد از آنکه افراد متعددی همچون ابوبکر و عمر نتوانستند دژهای یهود را فتح کنند، پیامبر(ص) فرمود: "فردا پرچم را به دست کسی می‌دهم که خدا و پیامبر را دوست دارد و خدا و پیامبر نیز او را دوست دارند."[۴۰] صبحگاهان علی(ع) را خواست و پرچم را به او داد.
علی(ع) ذوالفقارش را بدست گرفت و به میدان رفت و وقتی سپرش را در نبرد از دست داد، درِ یکی از دژها را از جا کند و تا پایان جنگ، از آن به جای سپر استفاده کرد.[۴۱]
فتح مکه
نوشتار اصلی: فتح مکه
رسول خدا(ص) در اوائل رمضان سال ۸ق. به قصد فتح مکه از مدینه خارج گردید. پیامبر(ص) پرچمی را که ابتدا در دست سعد بن عباده بود، بخاطر اظهار سخنانی دال بر جنگ و انتقامجویی، به دست علی(ع) داد.[۴۲] پس از فتح مکه، پیامبر(ص) بعد از شکستن بتها، به علی(ع) دستور داد که بر دوش وی رود و بت خزاعه را از بالای کعبه به زیر اندازد.[۴۳]
جنگ حنین
نوشتار اصلی: جنگ حنین
جنگ حنین در سال ۸ق. به وقوع پیوست. در این جنگ پرچمی از مهاجران به دست امام علی(ع) بود.[۴۴]
جنگ تبوک
نوشتار اصلی: جنگ تبوک
تنها جنگی که علی(ع) با پیامبر(ص) در آن شرکت نداشت، غزوه تبوک بود. علی(ع) به دستور پیامبر(ص) در مدینه مانده بود، تا در غیاب وی از توطئه‌های منافقان حفظ نماید.
پس از ماندن علی(ع) در مدینه، منافقان اقدام به شایعه سازی کردند و علی(ع) برای دفع فتنه و شایعه آنها، فوراً سلاح را برداشت و با سرعت در بیرون شهر به خدمت پیامبر(ص) رسید و جریان را به او اطلاع داد.
در اینجا بود که رسول خدا(ص)، حدیث منزلت را فرمود که: "برادرم علی، به مدینه باز گرد، زیرا برای اداره امور آنجا، جز من و تو شخص دیگری شایستگی ندارد. پس تو نماینده و جانشین من در میان اهل بیت من و خانه و قوم من هستی.ای علی! آیا خشنود نمی‌شوی که نسبت تو به من همانند هارون نسبت به موسی باشد، جز اینکه بعد از من پیامبری نخواهد بود."[۴۵]
سخن ابن عباس هنگام مرگ:
اللهم انی اتقرب
الیک بولایة علی بن ابی طالب (ترجمه: خدایا! من با ولایت علی بن
ابی طالب به تو تقرب می‌جویم.)
ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، ص285.
دلایل امامت
پیامبر(ص):
«همانا جانشینم و وارثم، که دینم را ادا می کند و وعده‌هایم را به انجام می‌رساند،
علی بن ابی طالب است.»
ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، ص225.
آیات و روایات زیادی دال بر امامت و جانشینی امام علی بن ابی طالب(ع) بعد از رسول خدا(ص) است که برخی از آنها عبارتند از:
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنکمْ (ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید.)[نساء–۵۹]
این آیه به اتفاق علمای شیعه در شأن امام علی(ع) و ائمه(ع) نازل شده است و دلیل بر وجوب اطاعت از آنهاست.[۴۶]
إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ [۴۷]ترجمه=همانا ولی امر شما تنها خدا، رسول و آن مؤمنانی هستند که نماز به پا داشته و در حال رکوع زکات می‌دهند.
این آیه، ولایت امام علی(ع) و سایر ائمه(ع) را اثبات می‌کند. مفسران شأن نزول این آیه را مربوط به امام علی(ع) و دادن انگشتر خود به شخص فقیر در حال رکوع دانسته‌اند.[۴۸]
حدیث منزلت: رسول خدا(ص) خطاب به علی(ع) می‌فرماید: انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی (ترجمه: تو نسبت به من همچون هارونی نسبت به موسی جز اینکه پس از من پیغمبری نخواهد بود.)[۴۹]
حدیث یوم الانذار: رسول خدا(ص) وقتی رسالتش را به اقوام خود ابلاغ کرد فقط علی(ع) دعوت حضرت(ص) را پذیرفت، پیامبر(ص) نیز فرمود: انت اخی و وزیری و وارثی و خلیفتی من بعدی (ترجمه: تو برادر و وزیر و وارث من و جانشین من پس از من هستی.)[۵۰]
پیامبر(ص):
ان السعید کل
السعید حق السعید من احب علیاً فی حیاته وبعد مماته (ترجمه: همانا خوشبخت، خوشبخت
کامل، خوشبخت حقیقی، کسی است که علی را هنگام زنده‌بودنش و پس از مرگش دوست بدارد.)
ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، ص280.
واقعه غدیر
نوشتار اصلی: واقعه غدیر
پیامبر(ص) در سال ۱۰ق. برای انجام فریضه و تعلیم مراسم حج به مکه سفر کرد. مراسم حج به پایان رسید و پیامبر(ص) در حالی که گروهی انبوه او را بدرقه می‌کردند به سمت مدینه آمد. در ۱۸ ذی الحجه وقتی کاروان به مکانی به نام غدیر خم در نزدیکی جحفه رسید، به پیامبر(ص) وحی شد تا ولایتعهدی علی بن ابی طالب(ع) را به مردم ابلاغ کند. بنابراین وی فرمان داد همه از حرکت باز ایستند تا بازماندگان نیز فرارسند.
سپس پیامبر(ص) فرمان الهی را ابلاغ کرد(آیه تبلیغ):[۵۱]
یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ [۵۲]ترجمه=ای پیامبر! آن چه را از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، پیامش را نرسانده‌ای و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد. خداوند کافران را هدایت نمی‌کند.
بعد از نزول این
آیه، پیامبر(ص) به
مردم گفت:
الست اولی
بالمؤمنین من انفسهم؟ قالوا بلی، قال: من کنت مولاه فهذا علی مولاه، اللهم وال من
والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله (ترجمه: آیا من به مؤمنین از خودشان
اولی به تصرف نیستم؟ مردم عرض کردند: بلی، فرمود: من مولای هر که هستم این علی
مولای اوست، خدایا دوست او را دوست بدار و دشمنش را دشمن بدار؛ هر که او را یاری
کند کمکش کن و هر که او را واگذارد خوار و زبونش بدار.)[۵۳]
وفات پیامبر(ص) و سقیفه
نوشتارهای اصلی: پیامبر اسلام و سقیفه بنی ساعده
در آخرین لحظات عمر پیامبر(ص)، علی(ع) نزد او آمد و رسول خدا(ص) رازی طولانی را با او در میان گذاشت و پس از آن بیماری‌اش شدت یافت و به علی(ع) فرمود: "سرم را در دامان خود قرار ده، زیرا فرمان الهی رسیده است، هرگاه روح از بدنم مفارقت کرد آن را با دست خود برگیر و بر صورت خویش بکش و آنگاه مرا رو به قبله نما و تجهیز کن و قبل از همه مردم بر بدنم نماز بگزار و تا پیکرم را در خاک نهان می‌سازی، از من جدا مشو، و از خدای متعال یاری بخواه."[۵۴]
بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص)، در حالی که علی و بنی هاشم مشغول تجهیز و تدفین حضرت(ص) بودند، بعضی از مهاجران و انصار از جمله ابوبکر، عمر، ابو عبیده جراح، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن عباده، ثابت بن قیس، عثمان بن عفان به راه افتادند و در جایی به نام سقیفه بنی ساعده جمع شده تا تکلیف حکومت را روشن کنند که پس از مشاجراتی که میان آنها واقع شد، در نهایت بدون توجه به واقعه غدیر، ابوبکر را به عنوان خلیفه معرفی کردند.[۵۵]